Wat is stress?
Om optimaal te presteren hebben we een bepaalde hoeveelheid spanning en dus stress nodig. Spanning kan positieve stress veroorzaken, bijvoorbeeld door prettige gebeurtenissen, zoals voor een sportprestatie of vakantie. Deze spanning verdwijnt na verloop van tijd en het lichaam keert terug naar een rusttoestand.
Aan de andere kant treedt negatieve stress op als spanning niet in het belang van de persoon is en het als minder plezierige gebeurtenis wordt ervaren. Negatieve spanningen zijn meestal intenser en kunnen langer aanhouden. De bijbehorende langetermijneffecten op het centrale en autonome zenuwstelsel vormen een groot gezondheidsrisico.
Wat is de functie van stress?
De primaire functie van stress is overleven. Wanneer het lichaam wordt geconfronteerd met “gevaar”, reageert het onmiddellijk door meer adrenaline aan te maken. Dit stresshormoon stelt ons in staat om snel (liefst zonder na te denken) te beslissen hoe om te gaan met de gepresenteerde situatie: vechten of vluchten. Adrenaline veroorzaakt een verhoogde hartslag en spiertonus, en het bloed stroomt sneller. Het lichaam is klaar voor actie!
Cortisol is het 2e fase hormoon dat wordt aangemaakt in stressvolle situaties. Door zijn rol bij het ononderbroken functioneren van het immuunsysteem, de spijsvertering en de slaap, ondersteunt cortisol het lichaam ook in een continue vecht- of vluchtsituatie en geeft het de kracht om door te gaan. De aanmaak van cortisol verschilt per gelegenheid.
Wat je misschien niet weet, is dat cortisol ook ‘s nachts wordt geproduceerd, wanneer de volgende dag een belangrijke, opwindende taak wacht. Het lichaam bereidt zich onbewust al voor.
Kortom: adrenaline zet het lichaam op scherp, klaar voor actie, en cortisol zorgt ervoor dat je de druk van stress aankan.
Zowel adrenaline als cortisol zijn nodig om het lichaam goed te laten functioneren in de normale dagelijkse activiteiten: adrenaline stelt ons in staat om elke beweging die we maken te initiëren en cortisol zorgt er bijvoorbeeld voor dat we goed wakker worden na het slapen.
Maar wist je ook dat adrenalinekicks verslavend zijn? 
Het punt is, om de hormoonbalans te herstellen, maakt het lichaam cortisol aan direct na een adrenalinepiek. Wanneer dit echter de hele dag door gebeurt, dag in dag uit, raakt het lichaam uitgeput en is daardoor vatbaarder voor depressie, angst en andere aandoeningen. Langdurige productie van cortisol put het lichaam uit, wat leidt tot chronische stress. Het is daarom erg belangrijk voor de algehele gezondheid om goed te herstellen van mentale en fysieke activiteiten, zodat de productie van cortisol wordt verminderd. Regelmatige lichaamsbeweging kan hierbij een gunstig hulpmiddel zijn.
Wat is Cortisol?
Zie cortisol als je natuurlijke ingebouwde alarmsysteem. Dit stresshormoon werkt samen met de delen van de hersenen die stemming, motivatie en angst beheersen.
Cortisol heeft veel goede eigenschappen: het reguleert het waak- en slaapritme, de spijsvertering en het immuunsysteem. Zoals gezegd hebben we allemaal wat stress nodig om goed te kunnen functioneren en de effecten ervan lijken op korte termijn misschien niet desastreus
. Je overleeft een paar afgebeten nagels of wat spanning in de schouders. Maar vergis je niet! De verraderlijke gevolgen op de lange termijn kunnen verwoestend en behoorlijk schadelijk zijn voor uw lichaam.
Chronische stress houdt het cortisolgehalte in het bloed hoog, waardoor het immuunsysteem wordt uitgeput. Bijwerkingen kunnen zich fysiek, psychisch of in gedrag manifesteren. Het niet of niet tijdig opmerken van lichaamssignalen kan leiden tot klachten als chronische vermoeidheid, angststoornissen, slapeloosheid, depressie, verminderd libido, verminderde immuunfunctie, diabetes, obesitas en hart- en vaatziekten.
Lichamelijke gevolgen van stress
Verminderd immuunsysteem
Het parasympathische zenuwstelsel regelt de natuurlijke balans tussen inspanning en ontspanning. Bij langdurige stress blijft de cortisolspiegel structureel hoog en krijgt het lichaam geen tijd om die natuurlijke balans te herstellen. De overproductie van cortisol gaat uiteindelijk ten koste van andere lichaamsfuncties, zoals een verminderde productie van witte bloedcellen, wat het immuunsysteem schaadt.
Hoofdpijn, nek- en rugklachten
Een van de meest voorkomende klachten bij stress is hoofdpijn. Spanning wordt veroorzaakt door de spieren rond het voorhoofd, nek, schouders en soms de rug. Langdurige stress kan, vaak onopgemerkt, leiden tot gespannen spieren in nek, schouders en rug. Uiteindelijk leidend tot gespannen en pijnlijke spieren.
Verhoogde hartslag en snelle ademhaling
Stresshormonen zorgen voor een snellere hartslag om de spieren sneller van zuurstof te voorzien, waardoor een (tijdelijk) verhoogde bloeddruk en een snelle ademhaling ontstaat. Dit is nodig in stressvolle situaties, maar ook hier geldt: overbelasting kan vervelende gevolgen hebben voor de gezondheid. Het kan leiden tot hoge bloeddruk, hartkloppingen of een onregelmatige hartslag. Terwijl een onjuiste ademhaling, ook wel “disfunctioneel ademhalingspatroon” genoemd, kortademigheid, druk op de borst, hartkloppingen, tintelingen of duizeligheid kan veroorzaken.
Geheugen & slaap
Stress knaagt aan de hersenen, wat het geheugen aantast. Langdurige stress zorgt ervoor dat de hippocampus, het gebied van de hersenen dat onze stemming en reactie op stress regelt, krimpt. Naast concentratieproblemen of het niet kunnen onthouden van dingen, nemen ook besluitvaardigheid en planning af. Stresshormonen veroorzaken rusteloosheid en angst, piekeren vooral ‘s nachts leidt tot onvoldoende uitrusten en overstimulatie. Het recept voor een vicieuze cirkel!
Spijsvertering en bloedsuikerspiegel
Vertraagde spijsvertering is een gevolg van stress, omdat er meer bloed naar de spieren wordt gepompt om energie te leveren. Langdurige stress kan leiden tot gewichtsverlies, maar juist ook tot eetaanvallen en trek in zoetigheid, vanwege de onevenwichtige bloedsuikerspiegel. Dit kan op zijn beurt leiden tot vermoeidheid, prikkelbaarheid en hoofdpijn.
Voorkomen is beter dan genezen
Stress en psychische klachten gaan vaak hand in hand. Door de verstoring in bepaalde hersengebieden en de hormoonhuishouding kan langdurige stress leiden tot depressie, angststoornissen en burn-out, een aandoening waarbij de persoon mentaal, emotioneel en fysiek volledig uitgeput is.
Uiteraard is het raadzaam om bij psychische klachten de stress te verminderen. Maar waarom zou je het lichaam uitputten tot je erbij neervalt? Wetende dat langdurige stress een ware kettingreactie van gezondheidsproblemen kan veroorzaken, is het beter om de schade te voorkomen of in ieder geval zoveel mogelijk te beperken door de stress te verminderen. Gezonde dagelijkse gewoonten kunnen veel helpen, bijvoorbeeld door een stabiel slaap-waakritme aan te houden, regelmatig en gezond te eten en te zorgen voor voldoende beweging.
Aromatherapie
De holistische benadering houdt rekening met een persoon als geheel – lichaam, geest, ziel en emoties – om een optimale gezondheid en gevoel van welzijn te bereiken door de juiste balans te vinden. De onderling van elkaar afhankelijke delen beïnvloeden elkaar, onevenwichtigheden (fysiek, emotioneel of spiritueel) kunnen een negatieve invloed hebben op de algehele gezondheid. Het goede nieuws: dit werkt ook omgekeerd. Lichamelijk herstel kan worden bereikt door het emotionele deel aan te pakken. Hier komt aromatherapie om de hoek kijken.
Onze reukzin is direct gekoppeld aan onze hersenen. Ontvangen olfactorische signalen worden doorgegeven aan het deel van de hersenen waar de reukzin zich bevindt. De hersenen kunnen tienduizend verschillende geuren waarnemen, onze reukzin heeft daarmee verreweg de grootste capaciteit van alle zintuigen. Zonder geur zou voedsel een saaie smaak hebben, zoals het geval is bij een verstopte neus door verkoudheid.
Ironisch genoeg is ons reukvermogen het minst ontwikkeld in vergelijking met onze andere vier zintuigen. We zijn ons vaak niet bewust van geuren om ons heen en merken vooral plotselinge geurveranderingen op die bepaalde reacties kunnen uitlokken. De onverwachte geur van rook of gas waarschuwt ons en stuurt ons snel op zoek naar de bron. De geur van versgebakken brood als je een bakkerij binnenloopt nodigt uit om te kopen, terwijl versgebakken appeltaart een heerlijke geur verspreidt die herinneringen oproept aan knusse winteravonden en feestdagen.
Impulsen van onze zintuigen komen terecht in het limbisch systeem, een deel van onze hersenen dat betrokken is bij emotie en motivatie. Dit verklaart dat geuren allerlei verschillende emoties kunnen oproepen, waaronder comfort, angst, verdriet, vreugde, woede, sensualiteit en zelfs angst. Een bepaalde geur kan worden geassocieerd met gebeurtenissen die herinneringen oproepen, je kunt een bepaalde geur als onaangenaam ervaren omdat het minder prettige herinneringen oproept, of je kunt een geur onweerstaanbaar vinden dankzij een mooie herinnering.
Eigenlijk is dit hoe aromatherapie werkt.
Aromatherapie werkt zowel door de reukzin als door opname in de huid bij gebruik van essentiële oliën. Elke essentiële olie heeft een reeks unieke helende eigenschappen, toepassingen en effecten. Met een mix van verschillende essentiële oliën kunnen de individuele voordelen van elk ervan worden versterkt of uitgebreid.
Aromatherapie heeft tal van voordelen. Het wordt gebruikt bij het bestrijden van pijn, om de slaapkwaliteit te verbeteren, stress, opwinding en angst te verminderen, pijnlijke gewrichten te kalmeren, hoofdpijn en migraine te behandelen, bijwerkingen van chemotherapie te verlichten, ongemakken van een bevalling te verlichten, bacteriën, virussen of schimmels te bestrijden, spijsvertering te verbeteren, immuniteit te verhogen. Het toepassen van aromatherapie kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld door het gebruik van lichaamsoliën, crèmes of lotions voor plaatselijke toepassing of massage, baden, stoombehandeling of diffusie, warme en koude kompressen. Elke olie kan zowel afzonderlijk als in combinatie met andere worden gebruikt.
Essentiële Lavendelolie
Lavendelolie is een favoriete olie in aromatherapie en wordt gewaardeerd om zijn kalmerende effecten op lichaam en geest en vanwege het vermogen om angst te verminderen. Het kan helpen bij lichte slapeloosheid en de slaapkwaliteit verbeteren. Voor vrouwen met postpartum-depressie is aangetoond dat aromatherapie met lavendelolie angst en depressie vermindert. Maar ook in medische settings, zoals tandartspraktijken, de intensive care en tijdens de voorbereidingen voor een operatie, helpt lavendel om spanningen te verlichten.
Essentiële Bergamotolie
Een andere bekende olie in de aromatherapie. Bergamot etherische olie kan stress verminderen en ontspanning bevorderen. Bergamot kan ook negatieve emoties en vermoeidheid verbeteren en de cortisolspiegel verlagen. Voor plaatselijke toepassing, zoals bij massage, moet bergamotolie altijd worden verdund met een dragerolie (jojoba, zoete amandel of argan) en spaarzaam op de huid worden aangebracht of in een bad worden toegevoegd. Met een paar druppels olie op een doek of tissue, of in een diffuser, kan de rustgevende geur ook worden ingeademd.
Bergamot kan de huid irriteren en gevoeliger maken voor blootstelling aan de zon.
Essentiële Citroengrasolie
Voor het natuurlijk verlichten van angst, blijkt het inhaleren van de geur citroengrasolie ontspanning te bevorderen en angstsymptomen te verminderen. Deze olie vertoont directe vermindering van angst en spanning, en snel herstel na angst-oproepende situaties. Gebruik citroengrasolie spaarzaam en altijd verdund met een dragerolie voor toepassing op de huid.
Essentiële Ylang-ylang olie
Gebleken is dat het inademen van de geur van ylang-ylang olie zowel de bloeddruk als het stresshormoonniveau verlaagt. Hoewel ylang-ylang een ontspannende werking heeft, is het raadzaam het niet voor een examen te gebruiken. Een studie vergeleek het aroma van ylang-ylang met dat van pepermunt. Terwijl pepermunt het geheugen juist stimuleert, kalmeert ylang-ylang de zenuwen, maar vermindert tegelijkertijd de werking van het geheugen en vertraagt verwerkingssnelheid.
Essentiële Jasmijnolie
De heerlijke bloemengeur van jasmijnolie kan een gevoel van welzijn en romantiek bevorderen. In tegenstelling tot sommige andere essentiële oliën die worden gebruikt bij angst, lijkt jasmijnolie het zenuwstelsel te kalmeren zonder slaperigheid te veroorzaken. Adem jasmijnolie rechtstreeks uit de fles in of laat de geur de kamer vullen via een diffuser.
Essentiële Patchouli olie
Het muskusachtige patchouli wordt gebruikt in Ayurvedische geneeswijzen om angst, stress en depressie te verlichten, vaak gecombineerd met andere essentiële oliën zoals lavendel. Patchouli olie bevordert rust en ontspanning. Om angst te verlichten, kan patchouli direct worden ingeademd, via een verdamper worden verspreid of worden toegevoegd aan een warm bad.
Essentiële Amberolie
Amberolie heeft nogal wat indrukwekkende voordelen, waaronder het kalmeren van de geest, beschermen van de gezondheid van het hart, stimuleren van het libido, verlichten van pijn, verhogen van de bloedsomloop, behandelen van ademhalingsstoornissen, voorkomen van ontstekingen, stimuleren van de hersenen en ontgiften van het lichaam. Deze essentiële olie is ideaal voor de behandeling van angst, stress, chronische pijn, vermoeidheid, cognitieve traagheid, neurodegeneratieve ziekten, dementie, artritis en verschillende cardiovasculaire aandoeningen. Hoewel het een ontspannende olie is, heeft het stimulerende eigenschappen die de bloedstroom kunnen bevorderen. Amberolie wordt vaak op de huid van ledematen gewreven om de bloedsomloop te stimuleren.
Inhaleren van deze olie, het toevoegen van een paar druppels aan een warm bad of verdund voor een massage, kan een geweldige manier zijn om geest en lichaam te kalmeren, te zorgen voor een goede nachtrust en uitgerust wakker te worden.
